Bağımlı ve Bağımsız Değişken Nedir? Arasındaki Farklar ve Örnekler

Araştırma alanındaki bir değişken, ölçmeye çalıştığınız herhangi bir değeri alabilen bir nesne, fikir veya diğer herhangi bir özelliktir. Bir değişken yaş, kan basıncı, boy, sınav puanı, deniz seviyesi, zaman vb. olabilir.

Bir deneyde kullanılan başlıca iki tür değişken vardır: Bağımsız Değişkenler ve Bağımlı Değişkenler.

Bağımsız değişken tanımı

Bağımsız bir değişken tek başınadır. Değer, başka herhangi bir değişkenin etkisi nedeniyle değişmez. Araştırmacı, diğer değişkenler üzerindeki etkisini ölçmek için bağımsız değişkeni ölçer veya değiştirir.

Bazı durumlarda bağımsız değişkenler, yaş gibi zaten var olan şeyler olabilir ancak başka bir değişkene bağlı değildir.

Bağımlı değişken tanımı

Benzer şekilde, adından da anlaşılacağı gibi bir bağımlı değişken diğer değişkenlere bağlıdır. Deneyde test edilen değişkendir. Bir araştırmacı, diğer değişkenlerin bağımlı bir değişkenin değerindeki değişikliklere nasıl neden olduğunu görmek için deneyin sonucunu ölçer.

Test Puanları örneği

Örneğin: Çalışmanın veya uyumanın bir test puanı üzerindeki etkisini görmek istiyorsunuz. Örnekte test puanı bağımlı değişkendir. Çalışmak veya uyku bağımsız değişkendir, çünkü bu faktörler öğrencinin sınavda ne kadar puan aldığını olumlu – olumsuz etkileyebilir.

Yani deneyde, bir değişkenin diğerini etkileyip etkilemediğini ve nasıl etkileyeceğini belirlemeye çalışıyorsunuz. Burada bağımlı değişkenin test puanının değişip değişmediğini görmek için bağımsız değişkeni yani çalışma süresini değiştirebilirsiniz.

Bağımsız ve Bağımlı Değişken Arasındaki Fark

Deneyinizde hangi değişkenin Bağımsız Değişken ve hangisinin Bağımlı Değişken olduğunu belirlemenin en kolay yolu, her iki değişkeni de aşağıdaki cümlede anlamlı bir şekilde koymaktır.

Bir deneyde Bağımsız Değişkenlerde değişiklik yaptığınızda amacınız, bunun Bağımlı Değişkenlerde neden olduğu değişiklikleri ölçmektir.

Bağımlı değişkenin bağımsız değişkende yaptığınız değişikliklerden etkilendiğini unutmayın.

Bağımsız ve Bağımlı Değişken Örnekleri

Özelliklerini daha iyi anlamak için bazı bağımlı ve bağımsız değişken örneklerini inceleyelim.

Uyku süresi test puanlarını nasıl etkiler?

    Bağımsız Değişken: Sınavdan önce uyuyarak geçirilen süre

    Bağımlı Değişken: Test Puanı

Fast foodun tansiyona etkisi nedir?

    Bağımsız Değişken: Fast food tüketimi

    Bağımlı Değişken: Kan Basıncındaki değişim

Kafeinin uyku üzerindeki etkisi nedir?

    Bağımsız Değişken: tüketilen kafein miktarı

    Bağımlı Değişken: Uyuma zamanındaki değişiklik

Deneylere Göre Bağımlı ve Bağımsız Değişkenler

Bir deneyde, bağımsız değişken, değişikliklerin bağımlı değişken üzerindeki etkisini ölçmek için araştırmacı tarafından manipüle edilen özelliktir.

Bağımsız değişkeni değiştirerek ölçülenin her zaman bağımlı değişkende ortaya çıkan değişiklik olduğuna dikkat edin.

Örneğin, klasik müziğe maruz kalmanın matematikteki test puanları üzerindeki etkisini belirlemek istiyorsunuz.

Test puanındaki değişiklikleri görmek için öğrencileri iki gruba ayırın. A Grubu’ndaki öğrenciler 2 ay boyunca her gün 1 saat klasik müzik dinlediler. B Grubu’ndaki öğrencilere klasik müzik dinleme talimatı verilmemiştir.

2 ay sonra her iki grubun öğrencilerine bir matematik testi uygulandı. A Grubunun B Grubuna göre daha iyi performans gösterdiği görüldü.

Deneyde, matematik sınavındaki test puanı bağımlı değişken, klasik müziğe maruz kalma ya da yokluk bağımsız değişkendi.

Bir Deneyde, en yaygın çalışma bir bağımsız değişken ve bir bağımlı değişkene sahipken, her bir değişkenin farklı bir düzeyinin olması da mümkündür.

Örneğin, video oyunlarının bir gencin hafızasını ve ruh halini nasıl etkilediğini öğrenmek için bir deney yaparsınız. Deneyde, video oyunları oynarken bağımsız değişkeniniz, gencin hafızası ve ruh hali iki bağımlı değişkeninizdir.

Benzer şekilde, bağımsız değişkenlerin farklı seviyeleri olabilir. Bazı deneylerde, bunların tek bağımlı değişken üzerinde olabilecek çeşitli etkilerini görmek için birden çok bağımsız değişken olabilir.

Örneğin, sağlıklı bir diyetin kilo vermeye nasıl yardımcı olabileceğini görmek istiyorsunuz. Bu nedenle, çeşitli sağlıklı beslenme türleri ve bunların kilo üzerindeki etkilerini araştıracaksınız.

Bu durumda, farklı diyet türleri, bağımsız değişkenin farklı seviyeleri olurken, kilo kaybı onu bağımlı değişken yapan sonuçtur.

• İki seviye bağımsız değişken uygulamak, bağımlı değişken üzerinde herhangi bir etkisi olup olmadığını size söyleyebilir.
• Birden fazla bağımsız değişken seviyesi uygulamak, bağımlı değişkenin sonucunu nasıl etkilediğini size gösterebilir.
• Bazı deneysel araştırmalarda bağımsız değişkeni değiştirmek mümkün değildir.

Örneğin, yaşın kilo alımını etkileyip etkilemediğini görmek istiyorsunuz.

• Yaş, Bağımsız Değişkeninizdir.
• Kilo alımı sizin Bağımlı Değişkeninizdir.

Kilo alımı üzerindeki etkisini anlamak için çalıştığınız kişilerin yaşını kontrol edemezsiniz. Yani, kilo üzerinde etkisi olan faktörleri ve olmayan faktörleri karşılaştırırsınız.

Diğer faktörlerdeki farkı karşılaştırarak, bir kişinin ağırlığındaki yaşına bağlı olarak meydana gelen değişiklikleri öğrenebilirsiniz.