Nefs Nedir? Nefsin Özellikleri ve Mertebeleri Hakkında Ayrıntılı Bilgi

Dinimizce dünyaya gelen her kişi pirüpak şekilde doğar. Zamanla nefsin zayıflığı ile yanlış yollara sapma gerçekleşebilir. Bizi temizken kötü yola sürükleyen de ancak şeytan olabilir. Nefs ne anlama gelir? Mertebeleri nelerdir? Biz ki eğer yaşamımızda iyi ameller işleyerek cennete adım atmak istiyorsa öncelikle kendi nefsimizi kontrol etmemiz gerekir. Nefis öyle bir şeydir ki, her şeyi ister, özellikle yasak olan şeyler daha cazip gelmeye başlar. Bu da bizim yoldan çıkıp ALLAH yolundan ayrılmamıza neden olur. Bu kadar önemli olan nefis birçok mertebeyi de içerisinde barındırır. Bu özellikler kişinin şahsına göre değişiklik gösterir. Sadece bir tanesi sadece Yaradan Mevla’mızın izni ile gerçekleşir. Peki, kaç tür nefis var? 

Nefsin 7 Mertebesi Nelerdir?

    1- Nefs-i Emmare

    2- Nefs-i Levvame

    3- Nefs-i Mülhime

    4- Nefs-i Mutmain

    5- Nefs-i Raziye

    6- Nefs-i Mardiyye

    7- Nefs-i Kamil

Nefs-i Emmare 

Cezayı bizzat getiren Nefs’tir. Onun tarafından bünye sahibini her yanlış eyleme yönlendirir. ALLAH’ın yardımı olmadan onun kötülüğünden kimse kurtulamaz. 

Yusuf Suresi 53. Ayette Der ki

Ve ben kendimi günahtan kurtarmaya çalışmıyorum, çünkü nefis, Rabbimin merhamet ettiği kimseler dışında, her zaman kötülüğe meyleder. Şüphesiz benim Rabbim çok bağışlayandır, çok merhamet edendir.”

Allah da Nur Suresi 21. Ayette diyor ki:

Ey inananlar! Şeytanın ayak izlerini takip etmeyin. Kim Şeytan’ın adımlarına uyarsa, “bilsinler ki” o, “her şeyi” ahlaksızlığa ve kötülüğe emreder. Allah’ın üzerinizdeki lütfu ve rahmeti olmasaydı, hiçbiriniz temize çıkamazdınız. Fakat Allah, dilediğini temize çıkarır. Ve Allah her şeyi işitendir, her şeyi bilendir. 

Bu nefs, duyular dünyasında bulunur ve dünyevi arzuların esiridir. Tutku, şehvet, kötülük… Öyle bir nefistir ki bütün inananlar buna karşı en iyi şekilde mücadele etmek zorundadır. 3 büyük günahın da işlenmesine neden olabilecek nefis türüdür. Hatta öyle ki tövbeye bile gerek duymaz. Yaşadıklarım doğanın genel akışını uygun gibi yorumlar kendini tatmin eder.  

Nefs-i Levvame

Allah bu Nefs’e atıfta bulunur,

Kıyamet Suresi 2. Ayette Der ki:

Ve ben nefs’e şahitlik ederim ki suçluyor

Bu nefs, kendi kusurlarının bilincindedir. Suçlayan ruh olarak da adlandırılır. Her ne kadar vicdani yönü kuvvetli olan bir nefis olsa da aynı hataları işlemeye devam edebilir. Tövbe eder ama hâkim olamayıp benzer hataları tekrar yapabilir. 

Hasan el-Basri, “Müminin her zaman suçladığını görürsün. Kendine: Bunu ben mi istedim? Neden bunu yaptım? Bu daha mı iyiydi?

Nefs-i Mülhime

• İbadetlerin, zikrin, zühdün ve nefisle şiddetli mücadelenin artmasıyla, kalp üzerindeki perdelerden biri kalkarsa, bu dereceye nefs-i Mülhime denir.
• Buna Mülhime (ilham verici) denir, çünkü bu derecede Cenab-ı Hak insan ruhuna kendisi için neyin yanlış olduğunu ve neyin doğru olduğunu doğrudan ilham eder.
• Ruh güçlendikçe ve ilerledikçe ruha hâkim olmak ister. Mücadeleden sonra, bu mertebede ruh iyileşir. Artık beden üzerindeki kontrol ruha aittir.
• İnsan bu aşamaya kendi samimiyeti ve gayreti ile gelebilir, ancak daha yüksek mertebeler için bir O’nun rehberliğine sahip olmalıdır.

Nefs-i Mülhime’nin özellikleri

•  İlim, cömertlik, kanaat, tevazu, sabır, özrü kabul, güzel düşünce ve hoşgörü…
• Bu aşamada kul, tüm yaratılışın Kâinat Sahibinin kudreti altında olduğunu idrak ettiğinden, yaratılmış olan hiçbir şeye itiraz etmez.
• Bu aşamada kulun gereği, Rabbine itaat etmek ve tüm emirlerine boyun eğmektir. Ayrıca, ruhunun bencil arzularına şiddetle karşı çıkmak zorundadır. Zira bu aşamada ilerlemek mümkün olduğu için düşme tehlikesi her zaman vardır.

Nefs-i Mülhime Kur’an-ı Kerim’de şöyle zikredilmektedir:

• Ruha ve onu nispetle mükemmelleştirene ant olsun.
• Sonra kendisine neyin yanlış olduğunu ve kendisi için neyin doğru olduğunu gösterdi.
• Nefsini temizleyen şüphesiz kurtuluşa erer.” (Şems: 7-8-9)
• Buradaki arınmanın anlamı şehvet, açgözlülük, nifak, haset gibi kötü ahlaki niteliklerden kurtulmaktır… Nefsini temizleyen kurtuluşa erer bu öze işaret eder.

Nefs-i Mutmainne

İkiyüzlülükten, şüpheden, haddi aşmadan ve kusurdan arınmış, Rabbine yalvararak sıkıntılardan kurtularak sükûnete kavuşmuş bir ruh demektir. Dördüncü perdenin açılmasıyla ruh, “Mutmainne” derecesine yükselir.

Yüce Allah, huzur içinde ruha şöyle hitap eder

“Ey! Ruhun huzur içinde!” (Sabah: 27)

Nefs-i Mutmainne’nin özellikleri

Cömertlik, tevekkül, sabır, minnet, yumuşaklık, teslimiyet, ihlas, rıza, ibadet, güler yüz, sürekli sükunet, tam tevazu, büyüklere hürmet, gönül sevinci, yumuşak sözler, affetmek, kusurları örtmek…

Bu mertebede kul, Kur’an ve sünnete tam olarak uyar. Bu aşamada gören veya dinleyen memnundur. Sözleri zevk verir, nefret vermez. Dili şeriatın hikmetini, hakikatin sırlarını, maneviyatın ayrıntılarını tercüme eder. Ancak tek bir kitabı dahi incelememiş, kimseden bilgi talep etmemiştir. İlahi bir güç ile ayırt edilmiştir. Kendisine huşu verildi ve itibar verildi.

Bazen insanlarla tanışır ve onlarla ilham aldığı içsel bilgeliği hakkında konuşur. Arkadaşlarını yeteneklerine göre yönlendirir.

Çoğu zaman daha da yüksek mertebelere ulaşmak için ibadet eder.

Nefs-i Raziye

Cenab-ı Hakk’ın bütün imtihan ve musibetleri karşısında ihlaslı kalan, olup bitenlere ve olacaklara razı olan ve yegâne gayesi Rabbinin rızasını kazanmak olan nefse “Nefs-i Raziye” denir.

Adanmış, okyanustaki bir tahta parçası gibidir. Deniz onu her yere sürüklediği gibi o da denizdeki talaş gibi ilahi takdire boyun eğmiştir. O, iradesini Rabbinin iradesine teslim etmiş ve kendi arzularından vazgeçmiştir.

Nefs-i Raziye’nin Özellikleri

Dindarlık, ihlas, sevgi, Rab ile dostluk, ilahi sükûnet, mucizevi işler, Allah’tan başka her şeyi terk etme, teslimiyet, kanaat, ıstırapta sabır, insanların hidayeti, en güzel terbiye. Onun duası reddedilmez. Herkes ona saygı duyar.

Nefs-i raziye ve ondan sonraki nefs-i mardiyye, Kur’an-ı Kerim’de şu ilahi hitabın mükâfatını alır:

Rabbinize, O’ndan O’na razı olarak dönün.

Nefs-i Mardiyye

Cenab-ı Hak, nefsin bu derece mevcudiyetinden razı olduğu için, ona “hoşnut ruh” denilmiştir.

Nefs-i Mardiyye’nin Özellikleri

 Allah ve Resulünün ahlakını tatbik etmek, kusurları bağışlamak, ayıpları örtmek, güzel fıkıhlar, herkese merhamet etmek, insanları karanlıklardan kurtarmak için kulluk etmek ve sevmek…

Ama bu hizmet ve sevgi sadece Allah içindir, içinde acıma ve merhamet vardır. Görünüşte insanları terk etmez, oysa iç dünyasında Hak ile beraberdir. Kalbi dünyevi arzulardan arınmıştır.

Manevi dünyadan ihtiyaç duyduğu bilgileri insanlara faydalı olması için bu dünyaya taşır. Aşırılıktan uzak durur, orta yolu izler.

Nefs-i Kamil

Bu mertebede ruh tamamen arınmıştır. O vücudun en kötü parçasıyken, şimdi en iyisi, yani bir taş iken şimdi bir elmas.

Bu aşamada kul, Hakk’ın elindedir. El-Hakk’ı bilir ve her şey El-Hak’tandır. Ne kendisini ne de rızkını düşünür. “Onlar benim sahibime aittir” diyor. Yüce Allah’ın evin efendisi olduğunu bildiği ve gördüğü için misafirdir.

Başkasını tanımaz, her ihtiyacını O’ndan ister. İlahi hükümden peşinen razı olur.

Nefs-i Kamil Özellikleri

1. Onlar Hakk’ın kullarıdır. Yaradan dilerse koruduğunu bilirler. Dilerse korumasını geri çeker.

2. Daima bir damla ilahi rahmete ihtiyaç duyduklarının farkındadırlar.

3. Yüce Allah’ın haber vermediği bir şeyi algılayamayacaklarını bilirler.

4. Yaradan dilerse onları mutluluk çemberine kabul eder ve sadece onlar kabul edilir.

55899