İsraf Nedir, Kaç Çeşidi Vardır, Nasıl Önlenir? İsraf ile ilgili Ayetler ve Hadisler Nelerdir?

ALLAH’u Teâla’nın hoşuna gitmeyen davranışlar çoktur ama en nefret ettiklerinden biri de israftır. Öyle ki, Müslüman halkların israfın her türlüsünden uzak kalması gerekmektedir. İsrafı önlemek için yapılması gerekenler, türleri, vakti boşa harcamak israfa girer mi? Ayetler ve hadisler bu konuda neler diyor? Sorularının yanıtlarını sizler için derledik. 

Ekonomik ya da ruhani, bu çağda her aşamada israf etmek hobi haline geldi. Bu bizim insanlığımızın ve inancımızın azalmasına neden olur. Üstünüzdeki kıyafetler eskimeden yenisini alanlar, tabağındaki bitmeden başka bir yemeye geçenler, yemeğe burun kıvırıp bir kaşık alıp beğenmeyip dökenler… Bazı yerlerde ise küflenmiş ekmek bile bulabilmek için canını dişine takarak çalışmak zorunda olanlar… Dünya artık eskisi gibi değil, yapılan binalar, salgılanan gazlar, dünyanın üzerinde karabulut oluşturdu, iklimler değişti, sular azaldı, yiyecekler israf edilip çöpe giderken dünyada yemek bulamayan milyarlarca insan… İşte bütün bunları göz önüne aldığımızda israfın neden haram olduğunun da bir kanıtıdır. 

Eğer, bizler bu konu hakkında önlem almazsak, israfı kenara bırakıp doğaya verilen önemi artırmazsak ilerideki nesilleri çok kötü günler bekliyor olacaktır. Biz ki eğer ALLAH’a sığınır, onun affediciliğinden ümidimizi yitirmezsek ve O’nun kurallarını uygularsak daha iyi bir dünyayı gelecek nesillere miras bırakabiliriz. 

ALLAH Kur’an-ı Kerim’de indirdiği Mulk Suresi 15. Ayette Der ki: O, sizin için yeri dümdüz edendir, o halde onun bölgelerinde gezinin ve O’nun rızkından yiyin. Ve her şeyin dirilişi O’nadır. Bize bu kadar imkan, nimet veriyor ama bunların da çarçur, yani israf edilmesini istemiyor hatta emir buyuruyor. 

Araf Suresi 31. Ayette Derki: Ey Ademoğulları! İbadet ederken düzgün giyinin. Yiyin için, ama israf etmeyin. Şüphesiz O, israf edenleri sevmez. Daha açık ne söylenebilir ki?

İsraf Etmek Ne Anlama Gelir? Dinimiz Bu Konuda Ne Diyor?

İsraf kelimesinin anlamı TDK’de şöyle geçmektedir: İhtiyaç olmadan harcanan para, boşa vakit geçirme, bir şey getirmeyen gereksiz emek vermek olarak geçmektedir. Kullar kendilerine de eziyet etmemeleri gerekir. Lakin canı istiyor diye gereksiz şekilde fazlaya kaçmak, para harcarken hiç hesap yapmamak, Yaradan Rabbimizin rızası olmadan vaktimizi harcama bizleri israfa yöneltir. 

Zamanı İsraf Etmen Nedir? Önlemek için Ne Yapmalı?

Yaradan Rabbimiz bizlere akla hayale gelmeyecek kadar güzel, bol nimetler nasip etmiştir. Ama bizler ne yazık ki bunları düşünmeden israf ediyoruz. Sadece maddi değil, zaman olarak da boşa geçirdiğimiz anlar hep israf demek. Dinimizi iyi bilir ve O’na yönelirsek savurganlıktan kurtulabilir ya da azaltabiliriz. Kur’an-ı Kerim’de şöyle geçmektedir: Boşa yere iş yapanlar, muhakkak ki onlar şeytan ile kardeş sayılırlar, o iblis ki ALLAH’a nankörce davranır. İsrafı kullar arasında yayan vesveseci şeytandır. 

Bu açıklamadan sonra da hiçbir mümin kardeşimizin şeytan ile aynı soydan olmak isteyeceğini düşünmüyoruz. Boş zamanlarınızı eğlence yerine ALLAH’a ibadet ile geçirirseniz şüphesiz ki bu israf sayılmayacaktır. Tabii, ailenize bakmanız gerektiği için bazı yükümlülükleriniz var, bunları ihmal etmeyin ama diğer türlü ALLAH için yapılan ekonomik ve ruhani harcamalar O’nun için yapılmıştır.

Bakara Suresi 219. Ayette Der ki: Sana şaraptan ve kumardan soruyorlar onlara de ki: Onlarda büyük günah ve bazıları için fayda vardır. Ama günahları yararlarından daha büyüktür. Ve sana ne harcamalar hakkında soruyorlar. “İhtiyaçların ötesinde harcamaya fazlalık, israf deyin. Allah, düşünesiniz diye size ayetlerini böyle açıklar.

Müslümanla İsrafı Önlemek için Ne Yapmalı?

Müminler, şüphesiz ki hayatlarının bütün anlarında dengeli olmayı bilmelidir. Şüphesiz fani dünya üzerinde yapacağımız her şeyin hesabını tek tek vereceğiz. Buna harcadığımız bir kuruş da dâhildir. Bunun için: Manava, markete gittiğimizde, ne kadar yiyeceğimizi hesap ederek almalıyız. Aynı şekilde, kendimiz üretiyorsak da fazlasını çöpe atmamalıyız hatta mümkünse ihtiyacımız kadarını üretmeliyiz. Eğer hesap edemediğiniz şekilde, aldığınız veya ürettikleriniz elinizde kalırsa: Akrabalarınıza, komşunuza, ihtiyaç sahiplerine ve sokak hayvanlarına vermeyi ihmal etmeyin. Bir canın boğazından geçeceği için israf olmayacaktır. 

Araf Suresi 31. Ayeti yukarıda açıklamıştık. İsraf etmemiz gerektiği açıkça belirtiliyordu. İlk olarak giysileri ele alalım. Günümüzde, rekabet arttıkça kıyafet fiyatları da ucuzlamaya başladı. Diğer yandan sürekli farklı giyinme isteği de daha üstümüzdeki eskimeden yenisini almaya itmeye başladı. Birkaç kere giyip bir daha bunun giymem diyerek atmak israfa girer. Varken boşa almak, harcamak Müslümanlara yakışmak. Elbet bir gün giyerim dursun da demeyin. Eğer fazlalıklarınız varsa ve giyilecek durumdaysa ihtiyaç sahiplerine bağışlayın. Çünkü ALLAH bu kadar nimeti size nasip ettiği gibi elinizdeki her şeyi de geri almaya gücü yetendir. 

Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (S.A.V) İsrafa Nasıl Yaklaşırdı?

Bir gün Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (S.A.V) Sa’d’a uğradı. ALLAH’ın Resulü o kişi namaz için abdest alırken suyu gereğinden fazla kullandığın görünce dedi ki;

Bu israfta ne böyle? Sa’d şok oldu;

Abdest sırasında da israf mı olur?

Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (S.A.V) cevaben: Evet olur, hatta öyle ki, suları bol olan bir nehir kenarında alsan bile israf olur. 

İsraf ile ilgili Hadisi Şeriflerde Neler Geçiyor?

Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (S.A.V), o kadar imkânı olmasına rağmen varlıklı olmayı, hava atmayı sevmemiştir ve mümin kardeşlerine şu önerileri söylemiştir: 

İnsanoğlu, kendi midesindekinden çok şerli bir alan daha doldurmamıştır. Kullara kendine güç verecek, kalkabilecek kadar yemek kâfidir. Mideyi üç bölüm gibi düşünün, bir parçasını yemekle, diğer parçasını sıvıyla kalanı da nefes alıp vermek için kullansın. 

Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (S.A.V) hadisi şerifinde şöyle dedi:

ALLAH’ın yarattığı her bir kişi, mahşer günü geldiğinde: yaşamı boyunca neler yaptı, ilmiyle kime fayda kime zarar sağladı, çalışıp kazandığı ve edindiği malların ne için harcadı, vücudunda bir sorun varsa bu sağlıksızlık neden kaynaklandı, gerçekten bildiklerini gerçekleştirip gerçekleşmediğinin hesabını vermeden olduğu noktadan hareket edemez. 

Biz Müslümanlar olarak, keyfe keder bir yaşam sürmemeliyiz. Hayatımızın bir amacı olmalı. Yapacağımız her işte bizi Yaratan ALLAH’ı anarak geçirmeliyiz. O’nun emirlerini uygulayıp rızasını alarak mahşer gününe hazır olmalıyız. Yürüdüğümüz her an, çekip verdiğimiz her nefes, uyguladığımız bütün şeyler diğer tarafta bizi bulacak, her zaman hatırlayarak yaşamalıyız.

ALLAH biz kullarına birçok olanak tanıdı, biz bunları ne yönde kullandık? İhtiyacı olan mümin kardeş, arkadaşlarımızla verilen nimetleri bölüştük mü? ALLAH’ın bize bahşettiği bu kusursuz vücudu hangi amaç için kullandık, yıprattık? O’nun huzuruna çıktığımızda bu hesabı gerçekten verebilecek güzel bir yaşam sürdük mü? Bu soruları kendimize sorarak hayatımıza çekidüzen vermeliyiz.