Cuma Hutbesine Dinlemek Farz Mı? Hutbede Dikkat Edilmesi Gerekenler

Cuma hutbesi oldukça önemli bir anlam taşımaktadır ve her Müslüman için önem taşımaktadır. Öyle ki Cuma hutbesi kaçırıldığında aslında Cuma namazı kılınsa dahi kabul olmamaktadır. Bu yüzden hatip hutbeye başlamadan evvel camide bulunmak gerekir. Hutbeye başladıktan sonra hiçbir şekilde ses çıkarmamalı, hatibin hutbesi dinlenmeli ve akabinde de namaza geçilerek bu sürdürülmelidir. 

Cuma hutbesinde yapılmaması gereken pek çok davranış olduğunu söylemeden geçmemeliyiz. Vacip kılınanlar, sünnetler ve şartlar olarak farklı pek çok unsuru barındırması dışında Cuma hutbesine yetişemeyenlerin ve mazereti olanların Cuma namazıyla alakalı da merak edilen bazı noktalar var. Burada kişisel ve hutbe için toplumsal bir bakış açısı benimsenebilir.

Hatip Cuma hutbesine başlarken cemaat olarak en az bir kişinin camide bulunması gerekir. Aksi takdirde sonrasında kılınacak olan Cuma namazı geçersiz olacaktır. Ancak bir mazeretiniz varsa ve hutbeyi kaçırdıysanız, yalnızca namaza yetişebilecek noktadaysanız imam selamını vermeden evvel başlamanız durumunda namazınız geçerli olur. Bunu belirten rivayette ‘’Cuma hutbesini kaçıranlar eğer imamın selamından önce namaza başlarlarsa, selam verildikten sonra bir rekât daha kılarak namazlarını eda edebilirler’’ buyrulmuştur. 

Bir rivayette göre, sessizce hutbe dinlemek 2 rekat nafile namazı sevabı verilir.

Cuma Hutbesinde Şartlar, Sünnetler ve Vacipler 

Cuma hutbesinin İmam-ı Azam için Allah’a zikretmek anlamını taşıdığını özellikle vurgulamak gerek. Bu bağlamda “Elhamdülillah”, “Sübhanallah”, “La ilahe illalah” denilmesi bile Cuma hutbesinin gerçekleşmesi için yeteri sayılmaktadır. Tabii ki Cuma hutbesi bazı kurallara ve yapılmaması gereken davranışlara göre şekillendirilmiştir. 

Cuma Hutbesinin Şartları 

• Tam vaktinde okunması 
• Cuma namazından önce okunması
• Cemaatin hutbe ve namaz arasında geçen sürede meşguliyetinin olmaması
• Hutbeye niyet edilerek okunması
• Cemaat ile birlikte cemaate okunması 

Cuma Hutbesinin Vacipleri 

• Hatibin Cuma hutbesini ayakta okuması
• Hatibin avret yerlerinin uygun biçimde kapalı olması
• Hatibin taharet üzere olması 

Cuma Hutbesinin Sünnetleri

• 3 ayet okunabilecek süre boyunca oturulmalıdır. Bu aynı zamanda tesbih süresi için de geçerlidir.
• İki hutbeden her birisi salat ve selam, kelime-i şahadet ve Hamdi içermek zorundadır. 
• İlk hutbe cemaate öğütleri kapsamalıdır
• İkinci hutbe dua etmeyi kapsamalıdır
• Hatip ikinci hutbeyi ilkine nazaran daha yavaş ve daha sakin okumalıdır
• Hutbeleri yeterli uzunlukta tutmak ve uzatmamak gerekir
• Hutbe uzunluğu Hücurat suresi ile Büruc suresi arasındaki sure uzunluğundan daha uzun sürmesi mekruhtur 
• Hatip cemaate uygun hareket etmeli, hutbeyi uzatarak onları işlerinden alıkoymamalıdır 

Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed’in (s.a.v) hadis-i şerifi ‘’Namazın uzatılması, hutbenin ise kısaltılması oradaki din adamının ne kadar alameti olduğunu gösterir’’ ifadeleri bunu özetlemektedir. Hutbeyi kısa okutsalar bile iyi kalpler üzerinde derin bir etki yaratacağına olan inancını bu hadis ile ifade etmiştir. Ayrıca Ashab-ı Kiram rivayetlerine göre Sevgili Peygamberimiz Hz Muhammed (s.a.v) namazı da hutbeyi de çok dengeli bir biçimde tutarmış. Ne çok uzun ve cemaati bayan, ne de çok kısa ve aceleye getirilmiş olmazmış. 

Cuma Hutbesi Sırasında Neler Mekruh?

Cuma hutbesi son derece değerli öğütlerin ve duaların kapsadığı bir süreç olarak görülebilir. Hatta öyle ki hutbe boyunca cemaatin hiç konuşmaması gerekir. Konuşmak mekruhtur. Konuşmaya âmin demek ve hatta konuşanları uyarmak bile dâhildir. Besmele çekmeyi, salavat getirmeyi ya da bir dua okumayı bile mekruh kılan hutbeler bu denli önemlidir.

Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (s.a.v) ‘’Hutbe okunduğu sırada sesini çıkaran birisine sus demek bile boş laftan ibarettir’’ buyurmuştur. Hatip tarafından anlatılanı huşu içerisinde dinlemek hutbenin en büyük gerekliliğidir. Hatibin ardından âmin demek bile mekruh kabul edilir. Dolayısıyla caiz değildir. Cuma hutbesi sırasında kimsenin herhangi bir şeyle muhatap olması, meşguliyetinin bulunması ya da konuşması hoş karşılanmaz. 

Cuma Hutbesinde Sessizliğin Amacı Nedir?

Cuma hutbesi hatip tarafından Müslümanlara yapılan öğütler, Kuran-ı Kerim’den dualar ve sureleri kapsar. Peygamber efendimiz bu konuyla ilgili olarak ‘’Kâfirlerin Kur-an’ı Kerim’i dinlemeyin der. Kuran okunmaya başladığı andan itibaren gürültü çıkararak onun sesini bastırmaya çalışın’’ ifadesinin yer aldığı Fussilet suresi 41,26.ayetlerini öne çıkarmaktadır. 

Rivayete göre Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (s.a.v) tarafından verilmiş hadis-i şeriflerden birisinde ‘’Eğer abdestinizi alır, Cuma namazınızı kılar, hutbenizi sessiz bir biçimde dinlerseniz bir önceki cumadan bugüne kadar olan günahlarınızın hepsi affolur. Ama hutbede bir taşa dahi dokunsanız hiçbir anlamı kalmaz’’ buyurmuştur. Cuma hutbesinin sessizliğinin amacı tam anlamıyla budur. Hiçbir şeyle ilgilenmeyerek, tamamıyla hatibe konsantre olup Allah’a yönelmenin, kâfirlerin beklentilerini gerçekleştirmemenin yolu olduğu içindir.